Ο πόνος έχει ορισθεί με πολλούς τρόπους:
«μια δυσάρεστη
αισθητική και συναισθηματική εμπειρία που σχετίζεται με πραγματική ή δυνητική
βλάβη ιστού ή περιγράφεται με όρους μιας τέτοιας βλάβης».
«πόνος είναι μια
κατηγορία πολύπλοκων εμπειριών, καθώς δεν είναι μια ενιαία αίσθηση που
παράγεται από ένα μόνο ερέθισμα».
«πόνος είναι αυτό που
βιώνει ο άνθρωπος και λαμβάνει χώρα όταν αυτός λέει ότι συμβαίνει».
Παροξυσμικός πόνος
είναι πόνος μέτριας ή σοβαρής έντασης και εμφανίζεται στο παρασκήνιο του χρόνιου
ελεγχόμενου πόνου. Ο παροξυσμικός πόνος μπορεί να περιγραφεί ως αυτόματος, μη
αναμενόμενος ή ως αναμενόμενος και προβλέψιμος.
Η ψυχολογική δυσφορία
έχει ορισθεί ως μια πολυπαραγοντική δυσάρεστη συναισθηματική εμπειρία όσον
αφορά την ψυχολογική σφαίρα ( γνωστική, συμπεριφορική, συναισθηματική ), την
κοινωνική και την πνευματική και μπορεί να επηρεάσει την αποτελεσματική
αντιμετώπιση του καρκίνου, όπως τα σωματικά συμπτώματα και τη θεραπεία του. Η
δυσφορία μπορεί να κυμαίνεται από ευπάθεια, θλίψη και φοβία μέχρι κατάθλιψη,
άγχος , καθώς και υπαρξιακή και πνευματική κρίση.
Η καλή επικοινωνία
μεταξύ γιατρού και ασθενή , ο σχεδιασμός και η εμπιστοσύνη είναι ουσιώδη για
τον έλεγχο του πόνου που σχετίζεται με τον καρκίνο.
Ο πολυδιάστατος
χαρακτήρας του πόνου πρέπει να λαμβάνεται υπόψη στην αξιολόγηση και διαχείρηση
των ασθενών. Ψυχολογικοί παράγοντες μπορεί να έχουν σημαντική επίδραση στην
αντίληψη του πόνου και πως ο πάσχων ανταποκρίνεται συμπεριφορικά και συναισθηματικά.
Ως μια χρόνια στρεσογόνος κατάσταση ο χρόνιος πόνος μπορεί να οδηγήσει σε
αναπηρία και αγωνία, αλλά αυτό μπορεί να προκαλείται και από ψυχολογικούς
παράγοντες. Ο επιπολασμός των καταθλιπτικών διαταραχών είναι σημαντικά
υψηλότερη σε εκείνους τους ασθενείς με υψηλά επίπεδα καρκινικού πόνου. Αυτό
υποδεικνύει ότι ο πόνος και η ψυχιατρική νοσηρότητα συσχετίζονται και επίσης ότι
ο καρκινικός πόνος παίζει σημαντικό ρόλο στη εμφάνιση και επιδείνωση της κατάθλιψης.
Ο πόνος είναι κάτι
περισσότερο από ένα φυσικό φαινόμενο, παρότι οι ψυχολογικές , κοινωνικές και
πνευματικές πτυχές του πόνου δεν αξιολογούνται πάντα. Η έρευνα δείχνει ότι μια
πολυδιάστατη προσέγγιση του πόνου είναι η απάντηση. Μια καθολική αξιολόγηση του
πόνου θα πρέπει να εξετάζει τις εκδηλώσεις του πόνου και τα λειτουργικά του
αποτελέσματα, τους ψυχοκοινωνικούς παράγοντες ( επίπεδο άγχους, διάθεση, πολιτισμικές
επιρροές, φοβίες , επιπτώσεις στις διαπροσωπικές σχέσεις , καθώς και παράγοντες που επηρεάζουν την
ανοχή του πόνου.
Η
φαρμακευτική αγωγή του καρκινικού πόνου περιλαμβάνει:
·
Παρακεταμόλη και μη στεροειδή
αντιφλεγμονώδη φάρμακα ( NSAID
). Είναι καθολικά αποδεκτά ως μέρος της θεραπείας. Η ανακούφιση του πόνου από
το συνδυασμό ενός οπιούχου με ένα NSAID ή αντίστροφα αυξάνει
την ανακούφιση του πόνου.
·
Σε ασθενείς με νευροπαθητικό πόνο θα
πρέπει να δοθεί ένα τρικυκλικό αντικαταθλιπτικό ( π.χ. αμιτριπτυλίνη ή
ιμιπραμίνη) ή αντιεπιληπτικά ( γκαμπαπεντίνη, καρβαμαζεπίνη, η φαινυτοϊνη ) με
προσεκτική παρακολούθηση των παρενεργειών.
·
Η κεταμίνη χρησιμοποιείται μόνο σε
επιλεγμένους ασθενείς , οι οποίοι έχουν επίμονο πόνο που παραμένει ανεξέλεγκτος
με άλλα μέσα ( π.χ. νευροπαθητικός πόνος , ισχαιμικός πόνος των άκρων ).
·
Η καψαϊκίνη είναι το ενεργό συστατικό της
καυτερής πιπεριάς και η επαφή με το δέρμα οδηγεί σε μειωμένη ευαισθησία της εν
λόγω περιοχής. Χρησιμοποιείται σε μεθερπητική νευραλγία και διαβητική
νευροπάθεια.
·
Για τον ήπιο έως μέτριο πόνο, ένα
ασθενές οπιοειδές , όπως η κωδεϊνη μπορεί να δοθεί σε συνδυασμό με ένα μη
οπιοειδές αναλγητικό.
·
Ισχυρά οπιοειδή που χρησιμοποιούνται
στην παρηγορητική φροντίδα είναι η μορφίνη, η αλφαιντανύλη, η βουπρενορφίνη, η
διαμορφίνη, η φαιντανύλη, η υδρομορφόνη, η μεθαδόνη και η οξυκωδόνη.
Η
μεθαδόνη έχει μακρά και απρόβλεπτη ημίσεια ζωή με σημαντική διακύμανση μεταξύ
των ασθενών και απαιτείται προσεκτική παρακολούθηση. Η πρώτης γραμμής θεραπεία
σε ασθενείς με σοβαρό καρκινικό πόνο είναι η μορφίνη. Λόγω του ότι οι ασθενείς
χρησιμοποιούν αυτά τα φάρμακα χρονίως, η στοματική οδός είναι η προτιμότερη. Σε
ασθενείς που εκφράζουν την προτίμηση τους σε ένα σκεύασμα επιθέματος ή σε άτομα
με δυσκολία κατάποσης ή δυσεπίλυτη ναυτία τα διαδερμικά έμπλαστρα φαιντανύλης
μπορεί να είναι κατάλληλα , εφόσον ο πόνος είναι σταθερός.
Ο
παροξυσμικός πόνος ορίζεται ως οη παροδική έξαρση του πόνου μέτριας ή σοβαρής
έντασης. Έχει τα εξής χαρακτηριστικά: ταχεία έναρξη, διάρκεια με μια μέση τιμή
τα 30 λεπτά και συνδέεται με δυσχερή ψυχολογική και λειτουργική έκβαση. Επίσης σχετίζεται
με ανεπαρκή απάντηση στα τακτικά οπιοειδή. Η ξαφνική και απρόβλεπτη εκδήλωση
του παροξυσμικού πόνου μπορεί να έχει επιπτώσεις στην αναπνοή, την κυκλοφορία ή
και την ούρηση.
Η
διαφοροποίηση μεταξύ παροξυσμικού πόνου και ελλιπής δόσης της τακτικής 24ώρης
αναλγησίας ( συνήθως συμβαίνει λίγο πριν από την επόμενη δόση της τακτικής
αναλγησίας ) είναι σημαντική. Μια αύξηση στη δόση του αναλγητικό θα επιλύσει το
πρόβλημα στη δεύτερη περίπτωση.
Επιπλέον
θα πρέπει να επισημανθεί ότι οι ασθενείς που αρχίζουν ένα οπιοειδές για μέτριο
ή έντονο πόνο θα πρέπει να έχουν πρόσβαση σε αντιεμετική αγωγή.
Οι
συμπληρωματικές θεραπείες που χρησιμοποιούνται στη θεραπεία του καρκίνου, αν
και έχουν αυξηθεί σε δημοτικότητα , τα αποδεικτικά στοιχεία που υποστηρίζουν τη
χρήση τους παραμένουν ασθενή. Οι κυριότερες από αυτές, όπως η ακτινοθεραπεία για
τον πόνο των οστών έδειξε σε συστηματική ανασκόπηση, πλήρη ανακούφιση από τον
πόνο σε ένα μήνα. Η διαδερμική cementoplasty
, περιλαμβάνει την έγχυση ακρυλικού οστικού τσιμέντου σε κακοήθεις κοιλότητες,
προκειμένου να ανακουφίσει τον πόνο ή να σταθεροποιήσει το οστό. Η διαδερμική
σπονδυλοπλαστική περιλαμβάνει την έγχυση του ακρυλικού οστικού τσιμέντου μέσα
στο σπονδυλικό σώμα , με σκοπό να ανακουφίσει το πόνο ή να σταθεροποιήσει το
κάταγμα σπονδύλων και σε κάποιες περιπτώσεις να αποκαταστήσει το σπονδυλικό
ύψος.
Συγγραφέας
:
Δαλαμάγκα
Μαρία, αναισθησιολόγος
