Καρκινικός πόνος

 Pain.  Austin J Anesthesia and Analgesia. 2020; 8(2): 1088

www.iator.gr

Author: Maria Dalamagka 

Ο πόνος έχει ορισθεί με πολλούς τρόπους:

«μια δυσάρεστη αισθητική και συναισθηματική εμπειρία που σχετίζεται με πραγματική ή δυνητική βλάβη ιστού ή περιγράφεται με όρους μιας τέτοιας βλάβης».

«πόνος είναι μια κατηγορία πολύπλοκων εμπειριών, καθώς δεν είναι μια ενιαία αίσθηση που παράγεται από ένα μόνο ερέθισμα».

«πόνος είναι αυτό που βιώνει ο άνθρωπος και λαμβάνει χώρα όταν αυτός λέει ότι συμβαίνει».

Παροξυσμικός πόνος είναι πόνος μέτριας ή σοβαρής έντασης και εμφανίζεται στο παρασκήνιο του χρόνιου ελεγχόμενου πόνου. Ο παροξυσμικός πόνος μπορεί να περιγραφεί ως αυτόματος, μη αναμενόμενος ή ως αναμενόμενος και προβλέψιμος.

Η ψυχολογική δυσφορία έχει ορισθεί ως μια πολυπαραγοντική δυσάρεστη συναισθηματική εμπειρία όσον αφορά την ψυχολογική σφαίρα ( γνωστική, συμπεριφορική, συναισθηματική ), την κοινωνική και την πνευματική και μπορεί να επηρεάσει την αποτελεσματική αντιμετώπιση του καρκίνου, όπως τα σωματικά συμπτώματα και τη θεραπεία του. Η δυσφορία μπορεί να κυμαίνεται από ευπάθεια, θλίψη και φοβία μέχρι κατάθλιψη, άγχος , καθώς και υπαρξιακή και πνευματική κρίση.

Η καλή επικοινωνία μεταξύ γιατρού και ασθενή , ο σχεδιασμός και η εμπιστοσύνη είναι ουσιώδη για τον έλεγχο του πόνου που σχετίζεται με τον καρκίνο.

Ο πολυδιάστατος χαρακτήρας του πόνου πρέπει να λαμβάνεται υπόψη στην αξιολόγηση και διαχείρηση των ασθενών. Ψυχολογικοί παράγοντες μπορεί να έχουν σημαντική επίδραση στην αντίληψη του πόνου και πως ο πάσχων ανταποκρίνεται συμπεριφορικά και συναισθηματικά. Ως μια χρόνια στρεσογόνος κατάσταση ο χρόνιος πόνος μπορεί να οδηγήσει σε αναπηρία και αγωνία, αλλά αυτό μπορεί να προκαλείται και από ψυχολογικούς παράγοντες. Ο επιπολασμός των καταθλιπτικών διαταραχών είναι σημαντικά υψηλότερη σε εκείνους τους ασθενείς με υψηλά επίπεδα καρκινικού πόνου. Αυτό υποδεικνύει ότι ο πόνος και η ψυχιατρική νοσηρότητα συσχετίζονται και επίσης ότι ο καρκινικός πόνος παίζει σημαντικό ρόλο στη εμφάνιση και επιδείνωση της κατάθλιψης.

Ο πόνος είναι κάτι περισσότερο από ένα φυσικό φαινόμενο, παρότι οι ψυχολογικές , κοινωνικές και πνευματικές πτυχές του πόνου δεν αξιολογούνται πάντα. Η έρευνα δείχνει ότι μια πολυδιάστατη προσέγγιση του πόνου είναι η απάντηση. Μια καθολική αξιολόγηση του πόνου θα πρέπει να εξετάζει τις εκδηλώσεις του πόνου και τα λειτουργικά του αποτελέσματα, τους ψυχοκοινωνικούς παράγοντες ( επίπεδο άγχους, διάθεση, πολιτισμικές επιρροές, φοβίες , επιπτώσεις στις διαπροσωπικές σχέσεις  , καθώς και παράγοντες που επηρεάζουν την ανοχή του πόνου.

Η φαρμακευτική αγωγή του καρκινικού πόνου περιλαμβάνει:

·         Παρακεταμόλη και μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα ( NSAID ). Είναι καθολικά αποδεκτά ως μέρος της θεραπείας. Η ανακούφιση του πόνου από το συνδυασμό ενός οπιούχου με ένα NSAID ή αντίστροφα αυξάνει την ανακούφιση του πόνου.

·         Σε ασθενείς με νευροπαθητικό πόνο θα πρέπει να δοθεί ένα τρικυκλικό αντικαταθλιπτικό ( π.χ. αμιτριπτυλίνη ή ιμιπραμίνη) ή αντιεπιληπτικά ( γκαμπαπεντίνη, καρβαμαζεπίνη, η φαινυτοϊνη ) με προσεκτική παρακολούθηση των παρενεργειών.

·         Η κεταμίνη χρησιμοποιείται μόνο σε επιλεγμένους ασθενείς , οι οποίοι έχουν επίμονο πόνο που παραμένει ανεξέλεγκτος με άλλα μέσα ( π.χ. νευροπαθητικός πόνος , ισχαιμικός πόνος των άκρων ).

·         Η καψαϊκίνη είναι το ενεργό συστατικό της καυτερής πιπεριάς και η επαφή με το δέρμα οδηγεί σε μειωμένη ευαισθησία της εν λόγω περιοχής. Χρησιμοποιείται σε μεθερπητική νευραλγία και διαβητική νευροπάθεια.

·         Για τον ήπιο έως μέτριο πόνο, ένα ασθενές οπιοειδές , όπως η κωδεϊνη μπορεί να δοθεί σε συνδυασμό με ένα μη οπιοειδές αναλγητικό.

·         Ισχυρά οπιοειδή που χρησιμοποιούνται στην παρηγορητική φροντίδα είναι η μορφίνη, η αλφαιντανύλη, η βουπρενορφίνη, η διαμορφίνη, η φαιντανύλη, η υδρομορφόνη, η μεθαδόνη και η οξυκωδόνη.

Η μεθαδόνη έχει μακρά και απρόβλεπτη ημίσεια ζωή με σημαντική διακύμανση μεταξύ των ασθενών και απαιτείται προσεκτική παρακολούθηση. Η πρώτης γραμμής θεραπεία σε ασθενείς με σοβαρό καρκινικό πόνο είναι η μορφίνη. Λόγω του ότι οι ασθενείς χρησιμοποιούν αυτά τα φάρμακα χρονίως, η στοματική οδός είναι η προτιμότερη. Σε ασθενείς που εκφράζουν την προτίμηση τους σε ένα σκεύασμα επιθέματος ή σε άτομα με δυσκολία κατάποσης ή δυσεπίλυτη ναυτία τα διαδερμικά έμπλαστρα φαιντανύλης μπορεί να είναι κατάλληλα , εφόσον ο πόνος είναι σταθερός.

Ο παροξυσμικός πόνος ορίζεται ως οη παροδική έξαρση του πόνου μέτριας ή σοβαρής έντασης. Έχει τα εξής χαρακτηριστικά: ταχεία έναρξη, διάρκεια με μια μέση τιμή τα 30 λεπτά και συνδέεται με δυσχερή ψυχολογική και λειτουργική έκβαση. Επίσης σχετίζεται με ανεπαρκή απάντηση στα τακτικά οπιοειδή. Η ξαφνική και απρόβλεπτη εκδήλωση του παροξυσμικού πόνου μπορεί να έχει επιπτώσεις στην αναπνοή, την κυκλοφορία ή και την ούρηση.

Η διαφοροποίηση μεταξύ παροξυσμικού πόνου και ελλιπής δόσης της τακτικής 24ώρης αναλγησίας ( συνήθως συμβαίνει λίγο πριν από την επόμενη δόση της τακτικής αναλγησίας ) είναι σημαντική. Μια αύξηση στη δόση του αναλγητικό θα επιλύσει το πρόβλημα στη δεύτερη περίπτωση.

Επιπλέον θα πρέπει να επισημανθεί ότι οι ασθενείς που αρχίζουν ένα οπιοειδές για μέτριο ή έντονο πόνο θα πρέπει να έχουν πρόσβαση σε αντιεμετική αγωγή.

Οι συμπληρωματικές θεραπείες που χρησιμοποιούνται στη θεραπεία του καρκίνου, αν και έχουν αυξηθεί σε δημοτικότητα , τα αποδεικτικά στοιχεία που υποστηρίζουν τη χρήση τους παραμένουν ασθενή. Οι κυριότερες από αυτές, όπως η ακτινοθεραπεία για τον πόνο των οστών έδειξε σε συστηματική ανασκόπηση, πλήρη ανακούφιση από τον πόνο σε ένα μήνα. Η διαδερμική cementoplasty , περιλαμβάνει την έγχυση ακρυλικού οστικού τσιμέντου σε κακοήθεις κοιλότητες, προκειμένου να ανακουφίσει τον πόνο ή να σταθεροποιήσει το οστό. Η διαδερμική σπονδυλοπλαστική περιλαμβάνει την έγχυση του ακρυλικού οστικού τσιμέντου μέσα στο σπονδυλικό σώμα , με σκοπό να ανακουφίσει το πόνο ή να σταθεροποιήσει το κάταγμα σπονδύλων και σε κάποιες περιπτώσεις να αποκαταστήσει το σπονδυλικό ύψος.